To dwa rodzaje produktów pomagających wykonać na surowych ścianach równą i estetyczną warstwę. Wybór wśród tych materiałów jest spory, a właściwości poszczególnych produktów bardzo zróżnicowane. Warto więc w skrócie opisać najpopularniejsze z nich
Są to powłoki wyrównujące ścianę. Najczęściej wykonuje się je z tzw. mieszanek gotowych, sprzedawanych w workach , jako suche mieszanki, lub w wiaderkach jako pasty. Przygotowywanie zapraw fabrycznych polega tylko na rozrobieniu suchego produktu z odpowiednią porcją wody, a gdy zaprawa występuje w postaci pasty - sprowadza się jedynie do jej krótkiego zamieszania w wiaderku.
Do dyspozycji jest sporo tynków o różnym przeznaczeniu. Oprócz tych typowych, mających za zadanie utworzyć równe i stabilne podłoże, występują też tynki specjalnego przeznaczenia. Wśród nich znajdziemy tynki pomocne przy osuszania murów, umożliwiające nadanie ścianom przestrzennej faktury lub poprawiające właściwości termoizolacyjne przegrody.
To proste mieszanki, nie zawierające w składzie wapna - tylko cement i wypełniacze kwarcowe. Z tego powodu trudno się je rozrabia , nakłada i zaciera. Gdy brakuje wapna uplastyczniającego masę, zaprawa traci na urabialności. Brak wapna daje jednak pewne istotne korzyści, tynk staje się odporniejszy na uszkodzenia, na działanie wilgoci i wody.
Tynki cementowe szybko wiążą, co może powodować tzw. skurcz, a w efekcie pojawienie się spękań na wykańczanej powierzchni - jeśli tynk jest nanoszony w niesprzyjających warunkach i zbyt szybko schnie.
Wewnątrz budynków są wykorzystywane głównie jako warstwa wyrównawcza pod okładziny z płytek lub innych tynków, na przykład strukturalnych. Pozwalają na uzyskanie warstwy wykończeniowej grubości od 1,5 do 4 cm.
Układa się je znacznie łatwiej niż cementowe. Są mniej wytrzymałe na uszkodzenia oraz wilgoć niż cementowe, ale do prac budowlanych wystarczająco mocne. Są chętnie stosowane jako podkład pod gładzie, ale umiejętnie wykonane - ręcznie lub maszynowo - mogą zapewnić ścianie ciekawą fakturę. Tynki te pozwalają na uzyskanie warstwy wykończeniowej grubości od 0,5 do 4 cm.
Są jaśniejsze ( biały gips zamiast szarego cementu) i bardziej plastyczne od tynków cementowo-wapiennych. Wchłaniając nadmiar wilgoci z powietrza i oddając go w momencie gdy zaczyna być sucho regulują poziom wilgotności w pomieszczeniach. Nie są jednak odporne na duże zawilgocenie o czym należy pamiętać, unikając stosowania ich w pralniach, nie ogrzewanych piwnicach, łazienkach. Konieczne jest wtedy wykańczanie Ich powłokami odpornymi na wilgoć, na przykład farbami przeznaczonymi do pomieszczeń wilgotnych lub malowanie płynną folią przed przyklejeniem płytek.
Tynki gipsowe nanosi się jednowarstwowo - ręcznie lub stosuje do tego celu agregat tynkarski. Grubość ich warstwy może sięgać 4 cm.
To także masy gotowe do nanoszenia na ściany. Jako spoiwo służy najczęściej żywica akrylowa. Dzięki zawartości kruszyw, nadają warstwie tynku dekoracyjną fakturę. Nie poleca się ich nakładania na surowe mury, tylko na ściany wstępnie wyrównane tynkiem cementowym lub cementowo-wapiennym.
To mieszanki o szczególnie korzystnych właściwościach izolacyjnych, wykonywane na bazie spoiw mineralnych, przy użyciu organicznych lub/i nieorganicznych lekkich wypełniaczy np. perlit lub granulat styropianowy, przy czym te z granulatem styropianowym przeznaczone są do nakładania maszynowego. Tynki termoizolacyjne są stosowane dla poprawienia izolacyjności termicznej starych i nowych ścian, w tym lekkich ścian murowanych oraz ścian betonowych, jak również jako izolacja wewnętrzna ścian w obiektach zabytkowych np. zbudowanych w technologii muru pruskiego. Ich maksymalna przewodność cieplna wynosi 0,2 W/(m2K).
Dzięki porowatej i chropowatej strukturze powierzchni potrafią pochłaniać tak zwane dźwięki powietrzne, tłumiąc hałas wewnątrz pomieszczeń. Można je malować tylko farbami matowymi.
Produkowane na bazie cementu, charakteryzują się porowatą strukturą. Przyśpieszają wysychanie zawilgoconych murów i zdolne są do magazynowania w sobie soli, wydostającej się ze ścian podczas odparowywania wody.
To specjalne tynki, które pod wpływem światła dziennego lub sztucznego (o widmie światła dziennego), wykorzystując reakcję fotokatalityczną, usuwają z powietrza substancje szkodliwe np. formaldehydy, związki amoniaku, butanol, acetaldehyd oraz uciążliwe zapachy np. dymu tytoniowego, gotowania, czosnku, cebuli, zwierzęce, przekształcając je w dwutlenek węgla i parę wodną. Dodatkowo, z powierzchni tych tynków, usuwane są też zabrudzenia niektórymi substancjami organicznymi np. z dymu tytoniowego. Sam tynk nie wchodzi w reakcję z wyżej wskazanymi substancjami - pełni wyłącznie rolę katalizatora i jego właściwości oczyszczające nie ulegają zmianie.
Gładź to cieniutka, bo zaledwie 1-3 mm, warstwa wyrównująca otynkowaną powierzchnię.
Gładzie bywają też powszechnie używane do renowacji starych, ale niezbyt zniszczonych tynków, maskując drobne odpryski, mikro- pęknięcia i nierówności.
Nie wolno zapomnieć, że na powierzchni pokrytej gładzią bardziej rzucają się w oczy wszelkie mankamenty ściany - odpryski, zabrudzenia, rysy, nierówności.
Układanie gładzi to trudna, wymagająca precyzji praca i w związku z tym musi być powierzona dobrym fachowcom.
Są łatwe do nanoszenia i korygowania, gwarantują też uzyskanie perfekcyjnie gładkiej powierzchni. Niestety, po ułożeniu wymagają przeważnie przeszlifowania powierzchni, co powoduje zapylenie pomieszczeń. Od pewnego czasu są dostępne w naszym kraju gładzie, które można układać bez potrzeby szlifowania. Gładzie gipsowe nie powinny być stosowane w pomieszczeniach mokrych i o dużej wilgotności powietrza np. łazienkach. Na wykończenie 1 m2 ściany warstwą grubości 2 mm potrzeba ok. 2 kg gładzi.
Są rzadziej stosowane od gipsowych. Nie zapewniają aż tak nieskazitelnej powierzchni, tworzą natomiast powłoki o większej odporności na wilgoć i uszkodzenia mechaniczne. Układa się je trudniej niż gładzie gipsowe, mniej też jest czasu na korygowanie ewentualnych błędów, gdyż szybciej się utwardzają. Zaciera się je na mokro, bez szlifowania (tak zwane filcowanie). Oprócz zwykłych szarych gładzi, można kupić też gładzie na bazie szlachetniejszego cementu białego - ich powierzchnia jest łatwiejsza do zamalowania białą lub jasną farbą.
Są łatwiejsze w nakładaniu i obróbce niż gładzie gipsowe. Pozwalają uzyskać bardzo gładką powierzchnię. Nie mają aż tak surowych wymagań względem rodzaju i jakości podłoża, co pozostałe. Dzięki elastyczności są w stanie kompensować niewielkie naprężenia podłoża.